Aziz Nesin Kimdir? Biyografi

Aziz Nesin, 20 Aralık 1915 yılında Heybeliada'da doğdu. Babası Abdülaziz Bey Giresun'un Şebinkarahisar ilçesine bağlı Ocaktaşı köyünden İstanbul'a yerleşti ve bahçıvanlık yaparak geçimini sağladı.

Aziz Nesin, 1924'te İstanbul Süleymaniye'deki adı daha sonra İstanbul 7. İlkokul olarak değiştirilecek olan "Kanuni Sultan Süleyman İptidai Mektebi'nin 3. sınıfına girdi. 2 yıl Darüşşafaka Lisesi'nde okuduktan sonra, 1935'te Kuleli Askeri Lisesi'ni, 1937'de Ankara'da Harp Okulu'nu bitirip asteğmen oldu. Son olarak 1939 yılında Askeri Fen Okulu'nu bitirdi.

Bu dönemde bir yandan da Güzel Sanatlar Akademisi Süsleme Bölümü’ne devam eden Aziz Nesin, birr röportajında ona bu eğitim hayatının Fikri takip dedikleri şeyi getirdiğini belirtmiştir.

Aziz Nesin, Ankara Harp Okulu'nu bitirmesinin ardından asteğmen rütbesiyle orduya katıldı. 1941'den başlayarak II. Dünya Savaşı yıllarında 2 yıl Trakya'da çadırlı ordugahta görev yaptı. 1942'de Erzurum Müstahkem Mevkii İstihkam Taburu Bölük Komutanlığı'na atandı ve bir bomba kazasında yaralandı. Erzincan'da depremde yıkılmış bir cephaneliğin boşaltılmasıyla görevlendirildi. 1944'te Ankara'da Harp Okulu'nda açılan ilk tank kursuna katıldı. Aynı yıl Zonguldak'ta uçaksavar top mevzileri yaptırmakla da görevlendirildikten sonra üsteğmen rütbesindeyken “görev ve yetkisini kötüye kullandığı” suçlamasıyla askerlikten uzaklaştırıldı.

Askerlikten uzaklaştırılmasının ardından bir süre bakkallık, muhasiplik gibi işler yaptıktan sonra 1945 yılında Sedat Simavi’nin çıkardığı “Yedigün” dergisine girdi; daha sonra Karagöz gazetesinde de yapacağı gibi redaktörlük ve yazarlık yaptı. Aynı yıllarda profesyonel olarak oyun yazarlığı yaptı ve Tan gazetesinde köşe yazarlığına başladı. 4 Aralık 1946'da bir grup üniversite gencinin Tan gazetesini yakması üzerine, sekiz sayı süren, “Cumartesi” adlı haftalık magazin dergisini çıkarmaya girişti. Bu dergi denemesi de sonlanınca, “Vatan” gazetesinde çalışmaya başladı. Aynı yıl, ilk bağımsız yapıtı olan "Parti Kurmak Parti Vurmak" adlı 16 sayfalık broşürü de yayınlanmıştı.

1946 yılında Sabahattin Ali ile birlikte Marko Paşa mizah gazetesini çıkaran Aziz Nesin, büyük ses getirdi. Dergi dönemin politikacılarını ve tiplemelerini sözünü esirgemeden eleştirmeyi bilmiş, tüm baskıların ve defalarca kapatılmasının getirdiği zor koşullara karşın ulaştığı satış rakamlarına ulaşmıştır. Ancak davalar ve suçlamalar dergi yazarlarına epeyi zor dönemler yaşatmıştır. Nitekim yeni adlarla sürdürmeye çalıştıkları Markopaşa ekolünün hararetle eleştirdiği Amerikan yardımının Türkiye üzerindeki emellerine değindiği henüz yayınlanmamış olan “Nereye Gidiyoruz?” adlı yazısı nedeniyle; 12 Ağustos 1947 tarihinde 10 ay ağır hapis ve 3 ay 10 gün de Bursa’da “emniyet-i umumiye nezareti” altında bulundurulma cezasına çarptırıldı.

İkinci kitabı Azizname’yi 1948’de çıkardı. Taşlamalardan oluşan bu kitap için İstanbul 2. Ağır Ceza Mahkemesi'nde dava açıldı. 4 ay tutuklu olarak süren dava sonunda mahkumiyet almadı; ancak 1949 yılında İngiltere Prensesi Elizabeth, İran Şahı Rıza Pehlevi, Mısır Kralı Faruk birlikte Ankara’daki elçilikleri aracılığıyla Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na resmen başvurarak, bir yazısında kendilerini aşağıladığı iddiasıyla aleyhine dava açınca 6 ay hapse mahkûm edildi.

1952'de İstanbul'da Levent'te bir dükkân kiraladı ve Oluş Kitabevi'ni açtı; Levent sakinlerine gazete dağıtma işini sürdürmekle beraber, iki küçük çocuğunun geçimini sağlayamayınca, 1953'deBeyoğlu'nda bir ortağıyla "Paradi Fotoğraf Stüdyosu"'nu kurdu. 1954'te Akbaba dergisinde takma adlarla öyküler yazmaya başladı. Zira edebiyat hayatında iki yüze yakın takma ad kullanmıştır.

1955'de 6-7 Eylül faciası olarak tarihimize gelen İstanbul'daki azınlıkların ev ve dükkânlarının korkunç yıkımına suçlu aranmaya başlanmıştı. Demokrat Parti iktidarı olayların bir "kömünist komplosu" olduğunu öne sürerek, aralarında Aziz Nesin'in de olduğu, sol görüşe yakın 100'e yakın kişiyi tutuklattı. Aziz Nesin hiçbir gerekçe olmaksızın 9 ay cezaevinde yattı.

Aziz Nesin, 1955-1993 yılları arasında Dolmuş, Yeni Gazete, Akşam, Tanin, Günaydın, Aydınlık gibi dergi ve gazetelerde yayımlanan gülmece öyküleri, röportajlar ve fıkralarla Çağdaş Türk edebiyatının tanınmış ve en verimli kalemlerinden biri durumuna geldi.

1956 yılında Kemal Tahir ile birlikte Düşün Yayınevi’ni kurdu. 1958’de “Dolmuş-Karikatür” dergisi ile birleşerek 1963'e dek yayıncılığı tek başına sürdürdü. Bir yandan da Yeni Gazete, Akşam ve Tanin'de günlük köşe yazıları yazdı. 1962'de 42 sayı yaşayacak olan “Zübük” adlı mizah dergisini çıkardı.

1956 yılında İtalya’da (Bordighera’da) yapılan ve 22 ülkenin katıldığı Uluslararası Gülmece Yarışması'nda ilk ödül olan Altın Palmiye’yi ''Kazan Töreni'' adlı öyküsü ile kazandı. Ertesi yıl aynı ödülü ''Fil Hamdi'' adlı öyküsü ile ikinci kez kazandı. İlk ödülünü 1960 yılında devlet hazinesine bağışladı.

Yayınevinin Şubat 1963’te yanması üzerine, yazarlığı tek uğraş edindi. İlk kez 1965 yılında -ancak 50 yaşındayken bu hakkı elde edebilmişti- bir pasaport alabildi. Berlin ve Weimar'daki Antifaşist Yazarlar Toplantısı'na davetli olarak katıldı. Altı ay süren bu ilk yurtdışı gezisinde, Polonya, Sovyetler Birliği, Romanya ve Bulgaristan'a gitti.

Aziz Nesin, 1966'da Bulgaristan'da yapılan uluslararası gülmece yarışmasında birincilik ödülü olan Altın Kirpi'yi "Vatani Vazife" adlı öyküsüyle kazandı. 1968'de Milliyet Gazetesi'nin açtığı Karagöz oyunu yarışmasında "Üç Karagöz" oyunuyla birincilik ödülü aldı.

1969'da Moskova'da yapılan uluslararası gülmece yarışmasında "İnsanlar Uyanıyor" adlı öyküsüyle Krokodil birincilik ödülü, 1970'de de Türk Dil Kurumu'nun oyun ödülünü "Çiçu" adlı oyunuyla kazandı

1972’de Nesin Vakfı’nı kurdu. Vakıf’ta, her yıl belirli sayıda alınan kimsesiz ve yoksul çocukların bakım ve eğitimlerini üstlendi. Kitaplarının tüm gelirini vakfa bıraktı.

1976-1980 arasında her yılın edebiyat ürünlerinden seçmelerin bulunduğu "Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı"'nı çıkardı. 1974'de Asya-Afrika Yazarlar Birliği'nin Lotus ödülünü kazanan Nesin, 1975 Lotus ödülünü almak için Filipinler'in başkenti Manila'da yapılan törene katıldı.

1976'da Bulgaristan'da Gabrovo kentinde düzenlenen gülmece kitabı uluslararası yarışmasında birinciliği elde ederek Hitar Petar ödülünü kazandı. 1977'de Türkiye Yazarlar Sendikası Başkanı seçilen Nesin, bu göreve uzun yıllar devam etti.

1978'de "Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz" adlı romanıyla Madaralı Roman Ödülü'nü kazanırken, 1982'de Vietnam'daki Asya-Afrika Yazarlar Birliği toplantısından dönüşte Moskova'da kalp hastalığından hastaneye kaldırılan Nesin, "Kalp Hastalıkları Araştırma Merkezi"nde bir ay kalarak tedavi gördü.

1983'te Amerika Birleşik Devletleri'nde Indiana Üniversitesi'nin düzenlediği uluslararası toplantıya çağrılan Nesin, pasaportu 12 Eylül idaresince geri alındığı için bu toplantıya katılamadı.

20 Aralık 1984'te Şan Sinema Salonu'nda 70. doğum günü töreni yapıldı. 1984'de Aydınlar Dilekçesi girişiminde bulundu. 1985'de Ekin A.Ş'nin kurulması girişiminde bulundu. Aynı yıl, İngiltere'de PEN Kulüp onur üyeliğine seçildi ve TÜYAP'ın düzenlediği "Halkın Seçtiği Yılın Yazarı" ödülünü kazandı.

Nesin, 1989'da "Demokrasi Kurultayı"nın toplanmasında etkin görev aldı ve oluşturulan "Demokrasi İzleme Komitesi"nin iki başkanından biri oldu. Aynı yıl, Sovyet Çocuk Fonu'nun ilk kez verilen "Tolstoy Altın Madalyası"na değer görüldü.

19 Mart 1990'da Ankara Sanat Kurumu'nda 75. yaşını kutlayan Nesin, 2 Temmuz 1993'de Pir Sultan Abdal etkinliklerine katılmak üzere Sivas'a gitti. 35 kişinin yaşamını yitirdiği Madımak Oteli katliamından sağ kurtuldu.

Yazar, söyleşi ve imza günü için gittiği Çeşme Alaçatı’da, (Sivas Katliamı"nın 2. yıldönümünden 3 gün sonra) 5 Temmuz’u 6 Temmuz’a bağlayan gece sabaha karşı geçirdiği kalp kriziyle hayatını kaybetti. Cenazesi Çeşme Cumhuriyet Savcısı’nın isteğiyle otopsi yapılmak üzere 6 Temmuz’da İstanbul Çapa Tıp Fakültesi’ne getirildi. 7 Temmuz 1995’de vasiyeti gereği hiçbir tören yapılmaksızın ve yeri belli olmayacak şekilde Çatalca’daki Nesin Vakfı’nın bahçesine gömüldü. Ardında 80 yıllık mücadele, sayısız başarı ve "Nesin Vakfı"'nı bıraktı.

Ankara Uluslararası Film Festivali çerçevesinde verilen özel ödüllerin arasında "Aziz Nesin Emek Ödülü" verilmektedir.

Aziz Nesin Eserleri (Bazıları)

Aziz Nesin Öyküleri

1946 Parti Kurmak ve Parti Vurmak

1953 Geriye Kalan
1955 İt Kuyruğu
1955 Yedek Parça
1956 Fil Hamdi
1956 Damda Deli Var
1957 Koltuk
1957 Kazan Töreni
1957 Deliler Boşandı
1957 Mahallenin Kısmeti
1957 Ölmüş Eşek
1957 Hangi Parti Kazanacak?
1957 Toros Canavarı
1958 Memleketin Birinde
1958 Havadan Sudan
1958 Bay Düdük
1958 Nazik Alet
1958 Gıdıgıdı
1959 Aferin
1959 Kördöğüşü
1959 Mahmut ile Nigar
1960 Hoptirinam
1960 Gözüne Gözlük
1960 Ah Biz Eşekler
1961 Yüz Liraya Bir Deli
1961 Bir Koltuk Nasıl Devrilir
1962 Biz Adam Olmayız
1964 Yeşil Renkli Namus Gazı
1965 Sosyalizm Geliyor Savulun
1965 İhtilali Nasıl Yaptık
1965 Rıfat Bey Neden Kaşınıyor
1968 Vatan Sağolsun
1972 İnsanlar Uyanıyor
1973 Hayvan Deyip De Geçme
1976 Seyyahatname
1978 Büyük Grev
1979 Benim Delilerim
1979 Bende Çocuktum
1984 Yetmiş Yaşım Merhaba
1984 Kalpazanlık Bile Yapılamıyor
1987 Maçinli Kız için Ev
1988 Nah Kalkınırız
1990 Rüyalarım Ziyan Olmasın
1991 Aşkım Dinimdir
1997 Gözünüz Aydın Efendim
2005 Herkesin İşi Gücü Var
Zübüklüğün Sonu Yok

Aziz Nesin Romanları

1955 Kadın Olan Erkek
1957 Gol Kralı
1957 Erkek Sabahat
1958 Bay Düdük
1959 Saçkıran
1961 Zübük
1967 Şimdiki Çocuklar Harika
1974 Tatlı Betüş
1976 Surnâme
1977 Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz
1978 Tek Yol

Aziz Nesin Anıları

1968 Bir Sürgünün Hatıraları

1966-1976 Böyle Gelmiş Böyle Gitmez
1967 Poliste
1987 Salkım Salkım Asılacak Adamlar
1990 Rüyalarım Ziyan Olmasın

Aziz Nesin Masalları

1953 Memleketin Birinde
1960 Hoptirinam
1971 Uyusana Tosunum
Aziz Dededen Masallar
La Fontaine'nin Yazamadığı Masal

Aziz Nesin Taşlamaları

1948 Azizname

Fıkra Kitapları

1958 Nutuk Makinası
1959 Az Gittik Uz Gittik
1971 Merhaba
1982 Suçlanan ve Aklanan Yazılar
1985 Ah Biz Ödlek Aydınlar
1988 Korkudan Korkmak

Oyunları

1950 Biraz Gelir misiniz
1959 Bir Şey Yap Met
1963 Toros Canavarı
1968 Düdükçülerle Fırçacıların Savaşı
1970 Çiçu
1970 Tut Elimden Rovni
1970 Hadi Öldürsene Canikom
1976 Pırtlatan Bal
1979 Beş Kısa Oyun
1981 Bütün Oyunları
1959 Maçinli Kızın Evi
1992 Başarımı Karılarıma Borçluyum

Aziz Nesin Ödülleri

1956 Altın Palmiye, İtalya - Kazan Töreni
1957 Altın Palmiye, İtalya - Fil Hamdi
1966 Altın Kirpi, Bulgaristan - Vatani Vazife
1968 Milliyet Gazetesi 6. Karacan Armağanı Birincilik Ödülü - Üç Karagöz
1969 Krokodil Ödülü, Sovyetler Birliği - İnsanlar Uyanıyor
1970 TDK Tiyatro Ödülü - Çiçu
1975 Lotus Asya-Afrika Yazarlar Birliği Ödülü
1977 Bulgaristan Uluslararası Gülmece Kitapları Yarışması - Hitar Petar Ödülü
1978 Madaralı Roman Ödülü - Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz
1985 TÜYAP Halkın Seçtiği Yılın Yazarı