Falih Rıfkı Atay Kimdir? Biyografi

Falih Rıfkı Atay, 1893 yılında İstanbul’da doğdu. Aslen Sakaryalıdır. Ortaokulu Mekteb-i Tahsil Mektebi’nde lise öğrenimini Mercan İdadisi’nde tamamladı. İdadide edebiyat öğretmeni olan Celal Sahir Bey (Erozan) ile kendisinden bir ileri sınıfta okuyan Orhan Seyfi Orhon, edebiyat zevkinin gelişmesine yardımcı oldu. II. Meşrutiyet’in ilanı edildiği 1908 yılında girdiği Darülfünun Edebiyat Fakültesi’ni 1912’de bitirdi.

Falih Rıfkı Atay'ın 1911’de ilk yazıları, Servet-i Fünun dergisinin genç yazarlara ayrılan ek sayfalarında yayımlandı. Tecelli (1911) dergisi ile Süleyman Bahri'nin yönettiği Kadın (1912) dergisinde Cenap Şahabettin ile Ahmet Haşim'in eserlerini hatırlatan şiirleri çıktı. 1912’den itibaren Tanin gazetesinde düz yazılar yayımladı.

1913’te memuriyet hayatına başlayan Falih Rıfkı Atay, Sadaret ve Dahiliye Nazırlığı kalemlerinde çalıştı. Dahiliye Vekili Talat Paşa ile birlikte resmi görevle Bükreş’e gittiğinde Tanin Gazetesi’ne röportajlar gönderdi. Bu dönemdeki yazıları, Türkçülük ve Türkçecilik akımlarının etkisini taşıyordu.

Falih Rıfkı Atay, I. Dünya Savaşı’nda yedek subay olarak Suriye'ye gitti ve Cemal Paşa’nın özel kâtipliğini yaptı. Suriye ve Filistin'deki savaş anılarını Ateş ve Güneş (1918) kitabında topladı. Cemal Paşa'nın Bahriye Nazırı olması üzerine Kalemi Mahsusa müdür yardımcılığına getirildi (1917).

Falih Rıfkı Atay, 1918’de Ali Naci Karacan, Necmettin Sadık (Sadak) ve Kazım Şinasi Dersan ile birlikte Akşam Gazetesi’ni kurdu. Gazetede, Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen yazılar yazdı. Damat Ferit Paşa hükümetinin vatanseverleri yargılamak üzere kurduğu, halk arasında “Kürt Nemrut Mustafa Divanı” diye anılan mahkemede Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen yazıları nedeniyle idamı isterek yargılandı. İkinci İnönü Muharebesi’nin kazanılması üzerine Divan-ı Harp tutumunu değiştirince idamdan kurtuldu. 10 Eylül 1922’de Anadolu’ya geçti.

Falih Rıfkı Atay, Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen yazılarını Tanin ve Hakimiyet-i Milliye gazetelerinde sürdürdü. Savaşın ardından Tetkik-i Mezalim Heyeti’nde görevlendirilen Falih Rıfkı; Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Mehmet Asım ile birlikte Yunan ordusunun yakıp yıktığı yerleri saptamak üzere tüm Batı Anadolu’yu dolaştı.

Falih Rıfkı Atay, 1923 yılında TBMM’ye girdi ve aralıksız 27 yıl milletvekilliği yaptı. 1923-1934 yıllar arasında Bolu, 1935-1950 yılları arasında Ankara milletvekili olarak mecliste yer aldı. Bir yandan da çeşitli tarihlerde Hakimiyet-i Milliye, Ulus, Milliyet gazetelerinde başyazarlık yaptı. Köşe yazılarında Atatürk devrimlerini ve batılılaşmayı savundu. Yeni Türk Alfabesinin hazırlanması ve uygulanması sırasında Dil Encümeninde görev aldı. Ulus gazetesinin başyazarlığını yaptığı dönemde Ankara şehir planı jürisinde üyelik ve İmar Komisyonunda başkanlık yaptı. Bu dönemde 1937 yılındaki Trakya Manevraları'na katılmıştır.

Falih Rıfkı Atay, İzmir’in kurtuluşundan sonra tanıştığı Mustafa Kemal’in dostluğunu kazandı ve bu döneme an ilişkin anılarını Atatürk’ün Bana Anlattıkları (1955), Çankaya (1961) ve Atatürk Ne İdi? (1968) adlı kitaplarda topladı. Atatürk’ün çok yakınında bulunması ve önemli olaylara tanıklık etmesi eserlerine ayrı bir önem kazandırdı.

Falih Rıfkı Atay, Demokrat Parti'nin 1950'de iktidara geçmesinden sonra Dünya gazetesini kurarak (1952) muhalefete geçti; yeni iktidara karşı Atatürk devrimlerini savundu. Ölümüne kadar bu gazetenin başyazarlığını sürdürdü.

Falih Rıfkı Atay, 20 Mart 1971 tarihinde kalp krizi sonucu İstanbul’da hayatını yitirdi. Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

Falih Rıfkı Atay, gezi yazılarını ve anılarını topladığı kitaplarıyla Cumhuriyet döneminde bu türlerin ilk özgün örneklerini verdi. Zeytindağı, Faşist Roma, Kemalist Tiran, Kaybolmuş Makedonya ve Pazar Konuşmaları başlıca eserleridir

Atay, sağlam, çekici anlatımı ve duru Türkçesiyle basının en usta kalemlerinden biriydi. Türkçeyi süssüz, sanatsız ama etkin kullanmayı amaçladı. Siyasi konuları işleyen fıkra ve başyazıları ile tanınan Falih Rıfkı Atay gezi, anı, makale ve sohbet türlerinde birçok kitap yayımlamıştı; Cumhuriyet döneminin en etkin gazetecilerindendi.

Falih Rıfkı Atay Eserleri

Anı

1918 Ateş ve Güneş (Suriye ve Filistin savaşı)

1932 Zeytindağı

1955 Atatürk'ün Bana Anlattıkları

1955 Mustafa Kemal'in Mütareke Defteri

1961 Çankaya

1963 Batış Yılları

1914-1919 Atatürk'ün Hatıraları

1968 Atatürk Ne idi?

Gezi

Faşist Roma

Kemalist Tiran

1930 Kaybolmuş Makedonya

1931 Deniz Aşırı 

1931 Yeni Rusya

1932 Moskova-Roma

1934 Bizim Akdeniz

1934 Taymis Kıyılan

1938 Tuna Kıyıları

1944 Hind

1946 Yolcu Defteri

1970 Gezerek Gördüklerim

Fıkraları

1933 Eski Saat

1953 Niçin Kurtulmamak

1955 Çile

1965 İnanç

1966 Kurtuluş

1966 Pazar Konuşmaları

İncelemeleri

1933 Londra Konferansı Mektupları

1941 Türk Kanadı

1945 Kanat Vuruşu

1954 Başveren İnkılapçı (Ali Suavi üzerine)

1966 Atatürkçülük Nedir

Monografi

1955 Babamız Atatürk