Wole Soyinka Kimdir? Biyografi

Wole Soyinka, 13 Temmuz 1934 yılında Nijerya'nın Abeokuta kentinde bir ilkokul öğretmenin oğlu olarak doğan Oluvole Akinvande Wole Soyinka Afrikalı olmanın tüm özelliklerini bünyesinde barındıracak bir çocukluk geçirdi.

Büyüdüğü çevreye hem ebeveyninin Hıristiyan inancı hem de Yoruba kabilesinin mitleri damgasını vurmuştu. İlkokula dört yaşındayken başladı. Liseyi ve Ibadan Koleji'ni bitirdikten sonra 1954'te Londra'ya giderek tiyatro ve edebiyat bilimleri öğrenimi gördü ve 1958'de üniversite tahsilini tamamladı.

Londra Royal Court Theatre'de dramaturg olarak çalışırken geleneğin modern yaşamı yendiğini gösteren ilk tiyatro oyunlarını kaleme almaya başladı. Bataklıkta Yaşayanlar ile köyün en güzel kızına aşık olan iki genç arasındaki kavgayı anlattığı Aslan ve Mücevher, 50'li yılların ikinci yarısında Londra'da sahnelendi.

1960'da Nijerya'ya dönen Soyinka, bir yandan Afrika Dram Sanatları eğitimi aldı bir yandan da edebiyat ve dramaturji öğretmenliği yaptı. Aynı yıl Nijerya'nın bağımsızlık gününde sahnelenmek bir oyun yazması istendi. Soyinka da Ormanların Dansı adlı oyunu yazdı. Ancak oyunu övgü dolu olmak bir yana kusurları alaylı, taşlamalı bir biçimde gösterdiği ve iktidarın kötüye kullanılmasından sakınılması gerektiğini konusunda uyarılarda bulunduğu için, siparişi verenlerce pek beğenilmedi. Oyununun ilgi toplamaması üzerine kendi tiyatrosunu kurmaya karar veren yazar, 1960'da Maskeler (The Masks) adını verdiği topluluğuyla kendi yazdığı oyunları sahneledi. Wole Soyinka yöneticisi, rejisörü ve oyuncusu olduğu bu toplulukla turnelere çıktı.

Daha sonraki yıllarda geleneksek Afrika konularını modern Avrupa tiyatrosuyla bağdaştırarak absürt tiyatroya merak salan yazar, Güçlü Nesil adlı oyununda değersiz bir dünyada geleneklerin ve toplumsal sorumlulukların önemini anlattı. İlk kez 1965 yılda sahnelenen Yol adlı felsefi oyununda Soyinka, anlamsız olarak algılanan bir yaşam karşısında ölümün önemini sorgulamaktadır. Yine aynı yıl yazdığı Kongi'nin Hasadı'nda sömürge hükümetlerinin yerini almış olan yeni Afrika iktidar sahiplerinin despotluğunu ve megalomanisini ele aldı. Yayınlandığı 1965 tarihine kadar Afrikalı bir yazar tarafından yazılan en geniş kapsamlı bir anlatım yapıtı olan ilk romanı Yorumcular, strüktür özellikler barındırması, dil ve ifade konusunda güç anlaşılması nedeniyle James Joyce'un yapıtlarıyla karşılaştırıldı. Yorumcular'ın odak noktasını kulüplerde ya da barlarda bir araya gelip sarhoş olan Nijeryalı aydınların kendi aralarında geçen konuşmaları oluşturmaktadır. Nijerya'nın Doğu bölgesi Biafra 1967'de bağımsızlığını ilan etti. Hükümet birlikleri Biafra'daki gelişmeyi ayrılıkçı olarak nitelendirerek onlara karşı cephe aldı. Solinka ülkesindeki bu gelişmenin kansız bir şekilde halledilmesi ve ateşin kesilmesi için çaba harcadı. Öyle ki sesini duyurabileceği bir radyo istasyonunu işgal etti. Ancak hükümet birlikleri Wole Solinka'nın bu eylemine oldukça sert yanıt verdi. Yazar tutuklanıp 22 ay hücre hapsine mahkum edildi. İdanre ve Diğer Şiirler, Hapishaneden Şiirler o yılların ürünü olup yaşadığı deneyimleri Adam Öldü adını verdiği çalışmasında anlattı.

Savaş bittikten sonra, 1971'de iç savaşta insanların katı yürekliliğini ve açgözlülüğünü konu alan Deliler ve Uzmanlar adlı son derece sert taşlamalarla dolu dramı yayınlandı. Aynı yıl ülkesini terk etmek ve İngiltere'ye sürgün gitmek zorunda kalan Wole Soyinka, metafizik ve dinsel öğeler içeren Türbede/Kabirde Bir Mekik adlı şiir kitabı ile Aykırılık Mevsimi romanını yayınladı. Aykırılık Mevsimi'nde Orpheus ve Eurydike efsanesini Yoruba klanından bir devrimcinin öyküsüyle birleştirerek Nijerya'nın toplumsal koşullarını eleştirdi. Yine 1973 yılında The Bacchae of Euripides'ın prömiyeri yapıldı. Brecht'in Üç Kuruşluk Opera'sından uyarladığı Opera Wonyosi'de olduğu gibi The Bacchae of Euripides'te de Avrupa'dan aldığı bir konuyu Afrika tiyatrosuna uyguladı.

Ölüm ve Kralın Atlısı'nda yeniden Afrika'nın geleneklerinden ve Avrupa'nın modernizminden kaynaklanan sorunları işleyen yazar, ikinci otobiyografisi Ake, Çocukluk Yılları çıktıktan beş yıl sonra 1986'da Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan ilk Afrikalı olarak tarihe geçti. Nijerya hükümetini eleştiren yazılarına devam ettiği için her geçen gün çalışma koşulları biraz daha zorlaşan yazar, 1994'te bir kurbağanın bakış açısından Afrikalı bir köyün 30'lu ve 40'lı yıllardaki halini anlattığı Isara'yı yazdı.

Afrika edebiyatının 20. yüzyıldaki en önemli kalemi olan Wole Soyinka, 1994 yılında Nijerya'yı gizlice terk ederek Paris'e yerleşti. Afrika toplumunun izlenimini serimler. 1997 yılında, kurucularından biri olduğu Uluslararası Yazarlar Parlamentosu'nun başkanı oldu. Günümüzde kendini, tehdit altındaki yazarlar için tüm dünyada barınak sağlamaya adamıştır.

Wole Soyinka Eserleri - Kitapları

1958 Bataklıkta Yaşayanlar (The Swamp Dwellers)
1959 Aslan ve Mücevher (The Lion and the Jewel)
1960 Ormanların Dansı (A Dance of the Forests)
1963 Güçlü Nesil (The Strong Breed)
1965 Yol (The Road)
1965 Yorumcular (The Interpreters)
1965 Kongi'nin Hasadı (Kongi's Harvest)
1967 Şiir: İdanre ve Diğer Şiirler (Idanre and Other Poems)
1968 Hapishaneden Şiirler (Poems from Prison)
1971 Deliler ve Uzmanlar (Madmen and Specialists)
1972 Türbede / Kabirde Bir Mekik (A Shuttle in the Crypt)
1972 Deneme/İzlenim / Otobiyografi: Adam Öldü (The Man Died)
1973 The Bacchae of Euripides
1973 Aykırılık Mevsimi (Season of Anomy)
1976 Ölüm ve Kralın Atlısı (Death and the King's Horseman)
1981 Ake, Çocukluk Yılları (Ake, the Years of Childhood)