Ataol Behramoğlu Kimdir? Biyografi

Ataol Behramoğlu, 13 Nisan 1942 yılında Çatalca'da doğdu. Azerbeycan kökenli olan ailesinin soyadı “Gürus” idi. Aile, soyadını daha sonra Behramoğlu olarak değiştirmiştir. Babası yüksek ziraat mühendisi Haydar Behramoğlu, annesi İsmet Hanım’dır. “Nihat Behram” olarak tanınan gazeteci ve şair Mustafa Nihat Behramoğlu’nun ve avukat Namık Kemal Behramoğlu’nun ağabeyidir.

Ataol Behramoğlu, ilkokul üçüncü sınıfa kadar Kars’ta öğrenim gördükten ilk, orta ve lise öğrenimini babasının Ziraat Müdürü olarak görev yaptığı Çankırı’da tamamladı. İlk şiirleri "Ataol Gürus" adıyla Yeni Çankırı, Yeşil Ilgaz, Çağrı gibi yerel gazete ve dergilerde yayınlandı.

1960 yılında lise öğrenimini tamamlayan Ataol Behramoğlu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden 1966 yılında mezun oldu. 1962'de üyesi olduğu Türkiye İşçi Partisi'nin (TiP) örgütlenme çalışmalarına katıldı. Yükseköğrenimi sırasında Yapraklar, Dost, Evrim, Ataç gibi dergilerde çıkan şiirleriyle dikkat çekti. Bu dönemin şiirlerini biraraya getiren ilk şiir kitabı "Bir Ermeni General", 1965'te Ankara'da Toplum Yayınevi'nce basıldı. Gençlik dönemi şiirlerinde Orhan Veli, Attilâ İlhan ve İkinci Yeni şiirinin ortak özellikleri etkindir.

Gerçek şiir kimliği 1965-1971 yılları arasında Papirüs, Şiir Sanatı, Yeni Gerçek, Yeni Dergi ve Halkın Dostları'nda çıkan şiirleriyle oluştu. Bu şiirlerde toplumcu, etkin bir edebiyat anlayışının örnekleri yer aldı. 1965'te yayımlanan “Bir Gün Mutlaka” adlı kitabı 60’lı yıllar toplumcu kuşağının manifestosu niteliğindeki şiirlerden oluşmaktaydı. Kitaplaşan ilk çevirisi “İvanov” (Anton Çehov) 1967'de basıldı. Mihail Yuryeviç Lermontov'dan ilk şiir çevirilerini de bu dönemde yaptı.

1970 yılında siyasi nedenlerle yurtdışında çıkan Behramoğlu, 1972'ye kadar Londra ve Paris’te yaşadı. Paris’te Louis Aragon ve Pablo Neruda ile tanıştı. Aragon’un yönetimindeki "Les Lettres Françaises"de, Abidin Dino çevirisiyle, "Bir Gün Mutlaka" dan bir bölüm yayımlandı. 1971’de Paris’te Théatre de Liberté’nin kuruluş çalışmalarına katıldı. İlk oyun "Légendes à Avénir / Geleceğe Masallar" için bölümler yazdı.

Sovyet Yazarlar Birliği’nin davetlisi olarak 1972'de gittiği Moskova’da yaklaşık iki yıl kaldı. Bu dönemde Moskova Devlet Üniversitesi'nde stajyer olarak Rus Edebiyatı üzerine çalıştı. Daha önceki dönemin ürünü çevirileri (Puşkin, Bütün Hikâye ve Romanları, 1972) ve yurtdışı dönemin ürünü şiirlerden oluşan üçüncü şiir kitabı "Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga Şiirleri" 1974'te Türkiye'de yayımlandı.

1974'te af yasasından yararlanarak ülkeye dönen Behramoğlu, Muhsin Ertuğrul yönetimindeki İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda dramaturg olarak çalışmaya başladı. 1975'te kardeşi Nihat Behram ile çıkardıkları edebiyat-kültür dergisi “Militan” büyük ilgi gördü. Bu dönemde Ataol Behramoğlu’nun "Ne Yağmur…Ne Şiirler…(1976)", “Kuşatmada (1978)”, “Mustafa Suphi Destanı"(1979), "Dörtlükler" (1980) adlı kitapları yayımlandı.

1979'da Türkiye Yazarlar Sendikası genel sekreteri oldu. Rus aslıllı Ludmila Denisenko ile evliliğinden kızı Barış o yıl dünyaya geldi.

Ataol Behramoğlu, 1980 darbesi sonrasında dramaturgluk görevinden ayrılmak zorunda kaldı. "Ne Yağmur…Ne Şiirler…"'in yeni basımının mahkemece “toplatılması ve imhası”na karar verilen Ataol Behramoğlu bir hafta göz hapsinde tutuldu; kitap daha sonra beraat etti. 1981'de "İyi Bir Yurttaş Aranıyor" başlığı altında topladığı şiirler Türkiye’de “siyasal kabare” türünün ilk örneklerinden biri olarak birçok kez izleyiciye sunuldu. Aynı yıl Yunanistan’da şiirlerinden seçmeler "Türkiye, Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum" adıyla yayımlandı. Dünya şairlerinden Rusça, İngilizce, Fransızcadan yaptığı çevirileri "Kardeş Türküler" adlı bir kitapta topladı (1981). "Son Yüzyıl Büyük Türk Şiiri Antolojisi"'nin ilk çalışmalarına başladı.

1982'de Barış Derneği kurucu ve yöneticisi olarak tutuklandı, on ay tutuklu kaldı. Cezaevinde bulunduğu sırada, Asya-Afrika Yazarlar Birliği 1981 Lotus Ödülü'nü kazandı. 1983'te 8 yıl hapse mahkum edildi. 1984'te ülkeden gizlice ayrılarak Fransa'ya gitti. Bir süre sonra pasaport verilmeyen ailesini de gizlice yurtdışına çıkardı.

Hayatının 1989 yılında kadar süren bu döneminde Paris Sorbonne Üniversitesi'nde Rus edebiyatı ve karşılaştırmalı edebiyat konularında lisans üstü bir çalışma yaptı. 1986 yılında Paris’te ressam Yüksel Aslan ile birlikte Fransızca Türk edebiyatı dergisi Anka'yı kurdu ve yönetti. Birçok ülkede katıldığı toplantılarda konuşmalar yaptı, şiirlerini okudu.

Almanya’da "Kızıma Mektuplar (1985)", "Türkiye, Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum" (1985) adlı şiir kitapları ve "Mustafa Suphi Destanı"nın yeni bir basımı yayımlandı. Şiirlerinden Macarcaya yapılan bir seçmeler 1988’de Budapeşte'de “Europa” yayınevin tarafından yayımlandı Antoloji çalışmalarına da devam eden Ataol Behramoğlu bu dönemde "Son Yüzyıl Büyük Türk Şiiri Antolojisi"; "Dünya Şiiri Antolojisi" (Özdemir İnce ile birlikte); "Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi"'ni yayımladı. Ayrıca “Çehov-Bütün Oyunları (1. Cilt)”, şiir üstüne yazılarını bir araya getiren “Yaşayan Bir Şiir” (1986) ile “Eski Nisan”, “Bebeklerin Ulusu Yok” adlı şiir kitapları yayımlandı. Hakkındaki davaların beraatla sonuçlanması üzerine Haziran 1989’da Türkiye’ye döndü.

Türkiye’ye dönüşünden sonra Pendik Belediyesi’nde kültür danışmanlığı, ardından Simavi Yayınları’nda editörlük yaptı. 90’lı yıllarda “Sevgilimsin” (1993) adlı şiir kitabını ve çeşitli yazılarını biraraya getiren, "İki Ateş Arasında" (1989), "Nâzım'a Bir Güz Çelengi" (1989), "Mekanik Gözyaşları" (1990), "Şiirin Dili-Ana Dil" (1997) yayımlandı. Aziz Nesin ile ilgili anılarını "Aziz Nesin'li Fotoğraflar" (1995); yurt dışı gezi yazılarını "Başka Gökler Altında" (1996) adlı kitaplarda topladı. Vera Tulyakova’nın anılarından ve Nazım Hikmet'in şiirlerinden oluşturduğu "Mutlu ol Nâzım" adlı bir oyunu; belgesel bir oyun çalışması olan "Lozan” adlı eseri vardır.

Ataol Behramoğlu, 1995’te Türkiye Yazarlar Sendikası Genel Başkanı seçildi. Bu görevi 1999’a kadar iki dönem sürdürdü. 2002’de Türkiye P.E.N. Yazarlar Derneği "Dünya Şiir Günü Büyük Ödülü"'nü aldı. 2008 yılında şiirlerinden geniş bir seçmeler Amerika Birleşik Devletlerinde yayınlandı. Aynı yıl kendisine Rusya Federasyonunca uluslararası Puşkin Nişanı verildi.

Ataol Behramoğlu, 1992’de İstanbul Üniversitesi'nde başladığı Rus Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliğini 2003'te aynı üniversitede doçent, 2009'da Beykent Üniversitesi'nde profesör olarak sürdürdü. Şimdi İstanbul Aydın Üniversitesi öğretim kadrosundadır. Cumhuriyet Gazetesi’nde köşe yazarlığı yapmaktadır.

Ataol Behramoğlu Eserleri

Şiirleri

1965 Bir Ermeni General

1970 Bir Gün Mutlaka
1974 Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri
1976 Ne Yağmur... Ne Şiirler...
1978 Kuşatmada
1979 Mustafa Suphi Destanı
1983 Dörtlükler
1983 İyi Bir Yurttaş Aranıyor
1985 Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum
1985 Kızıma Mektuplar
1983 Şiirler 1959-1982
1987 Eski Nisan
1988 Bebeklerin Ulusu Yok
1991 Bir Gün Mutlaka-Toplu Şiirler I
1991 Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var-Toplu Şiirler II
1992 Kızıma Mektuplar- Toplu Şiirler III
1993 Sevgilimsin
1999 Aşk İki Kişiliktir
2002 Yeni Aşka Gazel
2007 İki Ağıt
2008 Beyaz İpek Gibi Yağdı Kar
2008 Okyanusla İlk Karşılaşma
2008 Hayata Uzun Veda

Deneme-İncelemeleri

1986 Yaşayan Bir Şiir
1995 Şiirin Dili-Anadil
1996 Utanıyorum
1997 Mekanik Gözyaşları
1997 Nazım’a Bir Güz Çelengi
1998 İki Ateş Arasında
1999 Kimliğim İnsan
2000 Başka Bir Açı
2001 Gerçeklik Duygusunun Kaybolması
2001 Rus Edebiyatı Yazıları
2001 Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği
2003 Kendin Olmak ya da Olmamak
2004 Yeni Ortaçağın Saldırısı
2005 Biriciktir Aşk
2008 Rus Edebiyatının Öğrettiği
2009 Sivil Darbe
2010 Benim Prens Adalarım

Anı

2008 Aziz Nesin'li Anılar

Gezi

1996 Başka Gökler Altında
2008 Yurdu Teninde Duymak

Oyun

1993 Lozan

Mektup

1995 Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar(İsmet Özel'le mektupları)
1997 Şiirin Kanadında Mektuplar(M.Demirtaş'la mektupları)

Çocuk Kitapları

Yiğitler Yiğiti ve Uçan At Masalı(şiir-masal)
Dünya Halk Masalları(çeviri-uyarlama)
Düşler Kuruyorum (kitapta bölüm)
M.Zoşçenko-Lastik Papuçlar(çeviri)

Antolojileri

1987 Büyük Türk Şiiri Antolojisi (2 cilt)

1997 Dünya Şiiri Antolojisi ( 4 cilt - Ataol Behramoğlu-Özdemir İnce)
2008 Çağdaş Bulgar Şiiri Antolojisi (Özdemir İnce-Ataol Behramoğlu)
2008 Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi
2007 Uçur Diye, Ey Aşk (Tematik Aşk Şiirleri)

Ataol Behramoğlu Çevirileri

Anton Çehov - Büyük Oyunlar (İvanov-Orman Cini-Vanya Dayı-Martı-Üç Kızkardeş-Vişne Bahçesi)
Aleksandr Puşkin - Bütün Öyküler,Bütün Romanlar
Aleksandr Puşkin - Seviyordum Sizi (şiirler)
Maksim Gorki - Yaşanmış Hikâyeler
Maksim Gorki - Bozkırda
İvan Turgenev - Arefe
Mihail Lermontov - Hançer(şiirler)
Jose Marti - Göklerde Eriyip Gitmek İsterdim (şiirler)
E. Babayev - Nazım Hikmet
V. Tulyakova-Nâzımla Son Söyleşimiz
A. Fevralski-Nâzım'dan Anılar
S.Viladimirov, D.Moldvaski - Mayakovski
A.M.Şamsuddinov - Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi
Fyodor Dostoyevski - Puşkin Üzerine Söylev